1. Páxinas persoais
  2. Xulio Sousa Fernández

Xulio Sousa Fernández

Profesor titular de Filoloxía galega

Enderezo postal
 Departamento de Filoloxía Galega
Facultade de Filoloxía
Universidade de Santiago de Compostela
15782 Santiago de Compostela
A Coruña

E-mail: directorio
Teléfono: +34 881811866
Fax: +34 881812810

ORCID iD icon https://orcid.org/0000-0001-8388-2704
ResearchID: H-1234-2015

 

Redes académicas

Formación académica / Education

  • 1983-1988: Licenciado en Filoloxía hispánica, subsección Galego-Portugués, Universidade de Santiago de Compostela
  • 1999: Doutor en Filoloxía galega, Universidade de Santiago de Compostela.

Cargos / Positions held

  • 1991-1994: Profesor na Facultade de Ciencias da Información, USC
  • 1994-: Profesor de Filoloxía galega na Facultade de Filoloxía, USC
  • 2005-2011; 2013-2016: Secretario do Instituto da Lingua Galega, USC
  • 2005-2011; 2013-2015: Coordinador do grupo de investigación Filoloxía e Lingüística galega da USC (GI-1743)
  • 2018-2019: Coordinador do Grao de lingua e literatura galegas
  • 2018-: Director da revista Estudos de Lingüística Galega

Docencia

Curso 2022-2023

Grao

Máster

Horario de atención ós alumnos: luns (9:00-13:00) e martes (9:00-11:00). Despacho 439

Dirección de traballos de investigación

  • A cortesía no ámbito da familia: un estudo de cambio lingüístico, Uxía Esmeralda Casabianca Rodríguez, 2021
  • Análise do cambio en tempo aparente do uso da gheada en Lalín: descrición e percepción, María Pol López, 2021
  • Estudo do uso do infinitivo flexionado no galego actual, María de los Ángeles Corral Blanco, 2020
  • Cambio lingüístico en galego no século XX: os pretéritos verbais, Clara Lago  Caamaño, 2018
  • Ferramenta de determinación da procedencia xeográfica a partir de trazos lingüísticos, Francisco Cives Quintáns; codirección con J. R. Ríos Viqueira, 2019
  • Ferramenta de representación xeográfica de similitudes entre apelidos e topónimos, Pablo Dafonte Gómez; codirección con J. R. Ríos Viqueira, 2019
  • Complementos directos con preposición en en galego: unha revisión bibliográfica, Sara Porrit Marchena, 2017
  • Variación e cambio na colocación dos pronomes átonos nalgúns complexos verbais do galego, Irene Santos Raña, TFM, 2015
  • Aproximación á variación da reflexividade dalgúns verbos do galego, Iria Muñiz Babarro, TFG, 2015
  • Desenvolvemento dun sistema para a visualización web do Tesouro do Léxico patrimonial galego e portugués, César Osorio Peláez, proxecto fin de carreira codirixido con José Varela Pet (Grao en enxeñería informática, ETSE, 2011
  • Os clíticos de terceira persoa en galego e asturiano, Rosa Mouzo Villar, TIT, 2010
  • Cartografía dos apelidos de Galicia, Ana Isabel Suárez Moreno, proxecto fin de carreira codirixido con J. Ramón Ríos Viqueira (Grao en enxeñería informática, ETSE, 2010
  • Evolución diatópica da gheada no século XX: análise contrastiva dos materiais que ofrece a xeografía lingüística, David Rodríguez Lorenzo, TIT, 2008
  • Estudo dialectolóxico dos nomes as plantas no concello de Brión, Eva Mª Perianes, TIT, 2007

Investigación / Research

Variación lingüística

  • Descrición e análise das variedades do galego
  • Lingua estándar e variedades xeolingüísticas
  • Análise dialectométrica de variedades xeolingüísticas
  • Sistemas de información xeográfica (GIS) e análise xeolingüística / Geographic Information Systems (GIS) and geolinguistic analysis

Sintaxe oracional

  • Construcións causativas / Causative constructions
  • Variación pronominal: acusativo - dativo / Pronominal variation: accusative - dative
  • Sintaxe e orde de palabras / Syntax and word order
  • Evidenciais nas linguas románicas / Evidential markers in Romance Languages

 

Proxectos de investigación / Research projects

  • Variación e cambio nos dominios galego e portugués no século XX (PGC2018-095077-B-C44) Web
  • Contacto e cambio lingüístico en galego. Ministerio de Economía e Competitividade (FFI2015-65208-P)   Web
  • Cambio lingüístico en el gallego actual (FFI2012-33845), MINISTERIO DE ECONOMIA Y COMPETITIVIDAD, 2013-2016. Web
  • DOA
  • Patrimonio léxico da Gallaecia. Web
  • Documentación e análise de datos perceptivos. Web
  • Elaboración y edición de los materiales del Atlas Lingüístico de la Península Ibérica, CSIC, 2009-. Web
  • Cartografía dos apelidos de Galicia (CAG). Web
  • Atlas Lingüístico Galego (ALGa), ILG, 1993-
  • Índices do Atlas Lingüístico Galego, ILG-USC, 2010-

Publicacións / Publications

Selección de publicacións

 

2015-

  1. Sousa, Xulio. 2023. Vitalidad, diversidad y cambio en el léxico del gallego rural del siglo XX.
  2. Sousa, Xulio, Rosa M. Crujeiras & M. J. Ginzo Villlamayor. 2023. Surnames distribution in Galicia: population structure, dialects and history. Campo Grande: Editora UFMS.
  3. Sousa, Xulio. Galician dialects classifications. 2023. Dialectologia, Special Issue.
  4. Sousa, Xulio. 2022. Palabras e comidas no Atlas Lingüístico de la Península Ibérica: a parva e o almorzo. En Vanderci de Andrade Aguilera, Fabiane Cristina Altino & Conceição de Maria Araújo Ramos (eds.), Estudos dialetais brasileiros e europeus: uma homenagem a João Saramago. Vol. 2. 271-290. Campo Grande: Editora UFMS. PDF
    Moutinho, Lurdes de Castro, Alberto Gómez Bautista, Elisa Fernández Rei, Helena Rebelo,  Rosa Lídia Coimbra & Xulio Sousa (eds.). 2022. Estudos en variação lingüística nas línguas românicas 2. Aveiro: UA Editora / Universidade de Aveiro. PDF  
  5. Sousa, Xulio. 2022 El Atlas Lingüístico de la Península Ibérica y el gallego del siglo XX. En Isabel Molina Martos & Pilar García Mouton (eds.), Geolingüística en la península ibérica. 55-70. Madrid: CSIC.
  6. Sousa, Xulio. La investigación geolingüística en Galicia: del siglo XX al siglo XXI. En A. Arejita (ed.). 2021. Aniztasuna: hizkeren berba-mintzoak - Euskaltzaindiaren II. Nazioarteko Dialektologia Biltzarra. Bilbo: Euskaltzaindia. 121-136. PDF
  7. Lago Caamaño, Clara & Xulio Sousa. 2021. Cambio lingüístico y variación en el gallego rural del siglo XX: los perfectos verbales. Dialectologia. Special Issue IX, 285-310. PDF
  8. Sousa, Xulio. 2021. Odres nuevos para vino añejo: la edición digital del Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. En M. Avanzi, N. LoVecchio, A. Millour & A. Thibault (eds.) Nouveaux regards sur la variation dialectale / New Ways of Analyzing Dialectal Variation. Strasbourg: Éditions de Linguistique et de Philologie, 91 – 107. .
  9. Sousa, Xulio & María José Ginzo-Villamayor. 2021. Surnames regions and dialectal variation in the Asturian linguistic space. Journal of Linguistic Geography 8(2), 102-114. doi:10.1017/jlg.2020.8 Vínculo
  10. Sousa, Xulio & Francisco Dubert-García. 2020. Measuring language contact in geographical space: Spanish loanwords in Galician. Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik 87(2), 285-306. doi.org/10.25162/zdl-2020-0010  Vínculo.
  11. Sousa, Xulio. 2020. Humanidades digitales y geografía lingüística: la edición digital del Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. 139-158. En A. Gallego & Francesc Roca (eds.). 2020. Dialectología digital del español. Anexo de Verba. Santiago de Compostela: USC.
  12. Álvarez Blanco, Rosario, Francisco Dubert García & Xulio Sousa. 2020. Atlas Lingüístico Galego. Volume VII: Léxico. O ser humano II.  Santiago de Compostela - A Coruña: Fundación Barrié / Universidade de Santiago de Compostela. PDF intro, Venda.
  13. Dubert-García, Francisco, Vítor Míguez & Xulio Sousa (eds.). 2020. Variedades lingüísticas en contacto na Península Ibérica. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega. PDF
  14. Sousa, Xulio, Soraya Suárez, Rosa Crujeiras & Laura Calaza. 2020. A GIS-based application for documenting and analysing perceptions about language variation. Dialectologia 24, 177-203. PDF
  15. Sousa, Xulio. 2020. From regional dialects to the standard: Measuring linguistic distance. Languages 5(1), 4. Special Issue. Contemporary Perspectives in Geolinguistics and Dialectology. doi.org/10.3390/languages5010004  Vínculo. Media: [1], [2], [3]
  16. Sousa, Xulio & Marta Negro Romero. 2019. Áreas léxicas e dominios lingüísticos no noroeste peninsular. Madrygal 22, 223-239. PDF. 
  17. Moutinho, Lurdes de Castro, Alexandre Vieira, Alberto Gómez Bautista, Elisa Fernández Rei, Helena Rebelo, Luís Fernando Pinto Salema, Rosa Lídia Coimbra & Xulio Sousa. 2019. Análise dialectométrica e cartográfica da variação linguística, en L. de Castro Moutinho, R. Lídia Coimbra, E. Fernández Rei, X. Sousa & A. Gómez Bautista (eds.), Estudos en variação lingüística nas línguas românicas. 248-258. Aveiro: UA Editora / Universidade de Aveiro. PDF / EPUB (libro completo)
  18. Sousa, Xulio. 2019. Geonomastics on the web: visualizing surname distributions in a regional space, Xulio Sousa. Artigo. Voprosy onomastiki | Problems of Onomastics 16(3), 212-222. PDF
  19. Sousa, Xulio, Irene Santos Raña, Soraya Suárez Quintas e Laura Calaza Díaz. 2018. Categorización perceptiva das variedades iberorrománicas por parte de universitarios de Galicia. En Atti del XXVIII Congresso internazionale di linguistica e filologia romanza. vol. 2, 1022-1036. PDF.
  20. Sousa, Xulio & Rosario Álvarez. 2017. A investigación sobre a variación lingüística do galego: desde o ALGa ata a actualidade. Labor Histórico 3(1), 63-75. PDF
  21. Negri, A., Rosario Álvarez & Xulio Sousa (eds.). 2017. A toponimia em foco: princípios, métodos, enfoques. Número especial de Guavira Letras 25. Web.
  22. Sousa, Xulio. 2017. Alcune riflessioni sulla geonomastica personale. En Elena Papa & Daniela Cacia (eds.): Di nomi e di parole. Studi in onore di Alda Rossebastiano. Quaderni Italiani di RION 8, 387-400. PDF
  23. Sousa, Xulio & David Rodríguez. 2017. Do espazo ó tempo: o cambio lingüístico en galego a partir da xeolingüística. En Xosé Luís Regueira Fernández & Elisa Fernández Rei (eds.). Estudos sobre o cambio lingüístico no galego actual. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega. 241-269. PDF
  24. Sousa, Xulio. 2017. Documenting and mapping geolinguistic variation: the linguistic database of the Atlas Lingüístico Galego. En Iglesias, Aitor & Ensunza, Ariane (eds.), Gotzon Aurrekoetxea lagunarterik hara, 321-336. Bilbao: UPV/EHU.PDF
  25. Sousa, Xulio. 2017. From field notebooks to automatic mapping: the Atlas Lingüístico Galego database, Dialectologia et Geolinguistica 25, 1-22. PDF
  26. Sousa, Xulio. 2017. Aggregate analysis of lexical variation in Galician. En I. Buchstaller & B. Siebenhaar (eds.), Language Variation. European perspectives VI, Amsterdam: John Benjamins, 71-83. Article details. References.
  27. Sousa, Xulio. 2016. A xeolingüística e o estudo da historia da linguas. En A. Rodríguez Guerra (ed.), Lingüística histórica e dialectoloxía: coordenadas do cambio lingüístico, Vigo: Servizo de Publicacións da Universidade de Vigo. 35-52.PDF
  28. Sousa, Xulio & Francisco Dubert García. 2016. On quantitative geolinguistics: an illustration from Galician dialectology, Dialectologia. Special Issue VI, 191-221. PDF
  29. Carrilho, Ernestina & Xulio Sousa. 2016. Aspectos de variação sintáctica no Atlas Lingüístico de la Península Ibérica (ALPI). En Marcello Barbato, Inés Fernández-Ordóñez, Jean-Paul Barbato (eds.). Actes du XXVIIe Congrès international de linguistique et de philologie romanes (Nancy, 15-20 juillet 2013). Section 8 : Linguistique variationnelle, dialectologie et sociolinguistique,  Nancy: ATILF, 67-81. PDF
  30. Dubert, Francisco, Gabriel Rei-Doval & Xulio Sousa (eds.). 2015. En memoria de tanto miragre. Estudos dedicados ó profesor David Mackenzie. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
  31. Sousa, Xulio, Carlota de Benito & Víctor Lara. 2015. Dialectologia. Special issue V. Syntactic variation in western European languages. From the noun phrase to clause structure. PDF introduction.

Outras publicacións

Congresos e seminarios

  • A fragmentación lingüística no norte peninsular: isoglosas, límites e continuidade. II Simposio Internacional Aspectos Lingüísticos del Noroeste Ibérico. Universidad de Oviedo, 17-18 de novembro. 2022.
  • As variedades dialectais do galego á luz dos datos do Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. XXX Congreso Internacional de Lingüística y Filología Románicas (La Laguna), 4-9 de xullo. 2022.
  • From field notebooks to the computer screen: the digital edition of the Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. New Ways of Analyzing Dialectal Variation / Nouveaux regards sur la variation dialectale (Sorbonne Université , Francia), X. Sousa. 2019.
  • Métodos de documentación lingüística e léxico tradicional: á procura de palabras esquecidas. Simposio ILG 2019. Lingua, patrimonio e coñecemento tradicional (Santiago de Compsotela). 2019.
  • Variabilidade onomástica vs variabilidade lingüística: unha visión espacial. María José Ginzo Villamayor,  Rosa Crujeiras Casais e Xulio Sousa. XIV Congreso Galego de Estatística e Investigación de Operacións (Vigo). 2019.
  • Revisión de medidas de isonimia y métodos para la regionalización de los apellidos en la Comunidad Valenciana. María José Ginzo Villamayor, Rosa Crujeiras Casais e Xulio Sousa. XXXVIII Congreso Nacional de Estadística e Investigación Operativa (Valencia). 2019.
  • Surname patterns in Asturias. María José Ginzo Villamayor,  Rosa Crujeiras Casais e Xulio Sousa. 34 International Workshop on Statistical Modelling (Portugal). 2019.
  • Internal and external borders in the Galician domain. Xulio Sousa & Francisco Dubert. International Conference on Language Variation in Europe, ICLaVE 10 (Holanda). 2019.
  • La investigación geolingüística en Galicia: retos y proyectos. Xulio Sousa. Diversidad: vocablos y voces de las variantes lingüísticas - II. Congreso Internacional de Dialectología de Euskaltzaindia (Bilbao). 2019.
  • A representación cartográfica da variación lingüística como método de investigación. Xulio Sousa. Jornadas em Variação e Cartografia Linguística (Portugal). 2018.
  • Contacto e cambio no léxico no galego do século XX. Xulio Sousa. North American Symposium of Galician Studies (Estados Unidos). 2018.
  • El ALPI y el gallego del siglo XX. Xulio Sousa. Coloquio Geolingüística Peninsular: Investigaciones en curso (Madrid). 2018.
  • PDMapping: a web application for processing perceptual dialectology data. Xulio Sousa. Second International Conference on Sociolinguistics (Hungría). 2018.
  • Padróns lingüísticos e variedades dialectais: pluricentrismo e variación interna en galego, portugués e español. Xulio Sousa. XIII Congreso Internacional de Lingüística Xeral (Vigo). 2018.
  • Análise dialectométrica e cartográfica da variação linguística. Xulio Sousa et al. Congresso Internacional em Variação Linguística nas Línguas Românicas (Portugal). 2018.
  • Lexicografía dialectal y humanidades digitales: del atlas lingüístico a la base de datos lexicográfica. Xulio Sousa. X Conferencia Internacional Lingüística (Cuba). 2017.
  • Measuring language contact in geographical space. Xulio Sousa. International Conference on Language Variation in Europ (Málaga). 2017.
  • A Comparison between the Galician Dialects and the Standard Variety. Xulio Sousa & Francisco Dubert. MLA Annual Convention (Estados Unidos). 2017.
  • Humanidades digitales y geografía lingüística. La edición del Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. Xulio Sousa. I Congreso Internacional Humanidades Digitales: Construcciones locales en contextos globales (Argentina). 2016.
  • Áreas léxicas no noroeste peninsular: o corpo humano no Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. Xulio Sousa. IVème Congrès International de Dialectologie et de Sociolinguistique (Francia). 2016.
  • Categorización perceptiva das variedades románicas peninsulares por parte de universitarios de Galicia. Xulio Sousa et al. XXVIII Congresso Internazionale di Lingistica e Filologia Romanza (Italia). 2016.
  • Marcadores evidenciais nas linguas romances: o uso de disque e seica en galego. Xulio Sousa. XXVIII Congresso Internazionale di Lingistica e Filologia Romanza (Italia). 2016.
  • Contacto e mudança linguística em galego. Xulio Sousa et al. V Jornadas de Ciências da Linguagem (Portugal). 2016.
  • ¿Onde se fala o estándar? Identificación e percepción da variedade estándar do galego. Xulio Sousa & Soraya Suárez. II North American Symposium of Galician Studies (Estados Unidos). 2016.
  • Do espazo ó tempo: un estudo sobre o cambio lingüístico no galego moderno. Xulio Sousa & David Rodríguez. Simposio ILG 2015. Cambio lingüístico no galego actual (Santiago de Compostela). 2015.
  • A xeolingüística e o estudo da historia das linguas. Xulio Sousa. III Coloquio de Lingüística Histórica (Vigo). 2015.
  • A method for processing perceptual dialectology data, L. Calaza Díaz; S. Suárez Quintas; R. Crujeiras; A. Rodríguez Casal; X. Sousa; J.R. Ríos Viqueira, in ACTAS XII Congreso Galego de Estatística e Investigación de Operacións, 282-291, 2015. PDF
  • Áreas léxicas peninsulares a partir dos materiais do ALPI, XVIIe Congrès International de Linguistique et de Philologie Romanes, Nancy, 15-20/7/2013.
  • Distance in space. Dialects and standard Galician, Methods in dialectology XV, Groningen, 2014. Presentation.
  • Variación en el pronombre sujeto de segunda persona en gallego, Wedisyn 2014, Universidad Autónoma de Madrid, 2014. Presentation
  • On Galician and European Portuguese analytical causatives: Microvariation in causees and beyond, Ernestina Carilho & Xulio Sousa, 7th International Conference on Language variation in Europe (ICLaVE), Tronheim, 26-28/6/2013.
  • Estudo da variación lingüística e dialectoloxía perceptiva, Simposio de dialectoloxía perceptiva, USC, Santiago de Compostela, 17-18 January 2013. Prezi
  • Presentation of the Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués, X.A. Álvarez / X. Sousa, 7th Congress of the International Society for Dialectology and Geolinguistics (SIDG), Viena, 23 July - 28 July 2012.
  • Marcadores evidenciais en portugués do Brasil e galego, II Congresso Internacional de Linguística Histórica, São Paulo, 7-10 February 2012. PDF
  • Nombres y números. Algunos datos sobre frecuencia y distribución geográfica de apellidos gallegos, XXIV ICOS International Congress of Onomastic Sciences, Barcelona, 5-9 September 2011. PDF
  • Spanish loanwords in Galician. A quantitative analysis across the territory, F.Dubert / X. Sousa, Methods in dialectology 14, London (Canada), 2-6 August 2011. PDF
  • Dialect variation and change: the Atlas Lingüístico de la Península Ibérica (ALPI), Workshop on the ALPI, Methods in dialectology 14, London (Canada), 1 August 2011. PDF
  • Syntactic variation in varieties of Western Iberian Romance as seen in the ALPI data, 6th International Conference on Language Variation in Europe (ICLaVE), Freiburg, 29 June - 1 July 2011. PDF
  • Presentación do prototipo e da páxina do Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués: banco de datos e cartografía.  Xulio Sousa Fernández / C. Osorio Peláez. Workshop organizado polo Instituto da Lingua Galega. Santiago de Compostela, 13 e 14 de xuño de 2011.  Seminario.
  • O arquivo e sistematización dos datos léxicos referenciados. Os campos de categoría e clase. Léxico patrimonial: banco de datos e cartografía. Workshop organizado polo Instituto da Lingua Galega. Santiago de Compostela, 13 e 14 de xuño de 2011. Seminario.

Outras actividades

 

Actualizada o 24/03/2023