Xulio Sousa Fernández

Profesor titular de Filoloxía galega

Enderezo postal
Departamento de Filoloxía Galega
Facultade de Filoloxía
Universidade de Santiago de Compostela
15782 Santiago de Compostela
A Coruña

E-mail: directorio
Teléfono
: +34 881811866
Fax: +34 881812810

ORCID iD icon https://orcid.org/0000-0001-8388-2704
ResearchID: H-1234-2015

 

Redes académicas

Formación académica / Education

  • 1983-1988: Licenciado en Filoloxía hispánica, subsección Galego-Portugués, Universidade de Santiago de Compostela
  • 1999: Doutor en Filoloxía galega, Universidade de Santiago de Compostela.

Cargos / Positions held

  • 1991-1994: Profesor na Facultade de Ciencias da Información, USC
  • 1994-: Profesor de Filoloxía galega na Facultade de Filoloxía, USC
  • 2005-2011; 2013-2016: Secretario do Instituto da Lingua Galega, USC
  • 2005-2011; 2013-2015: Coordinador do grupo de investigación Filoloxía e Lingüística galega da USC (GI-1743)
  • 2018-2019: Coordinador do Grao de lingua e literatura galegas
  • 2018-: Director da revista Estudos de Lingüística Galega

Docencia

Curso 2022-2023

Grao

Máster

Horario de atención ós alumnos: luns (9:00-13:00) e martes (9:00-11:00). Despacho 439

Dirección de traballos de investigación

  • A cortesía no ámbito da familia: un estudo de cambio lingüístico, Uxía Esmeralda Casabianca Rodríguez, 2021
  • Análise do cambio en tempo aparente do uso da gheada en Lalín: descrición e percepción, María Pol López, 2021
  • Estudo do uso do infinitivo flexionado no galego actual, María de los Ángeles Corral Blanco, 2020
  • Cambio lingüístico en galego no século XX: os pretéritos verbais, Clara Lago  Caamaño, 2018
  • Ferramenta de determinación da procedencia xeográfica a partir de trazos lingüísticos, Francisco Cives Quintáns; codirección con J. R. Ríos Viqueira, 2019
  • Ferramenta de representación xeográfica de similitudes entre apelidos e topónimos, Pablo Dafonte Gómez; codirección con J. R. Ríos Viqueira, 2019
  • Complementos directos con preposición en en galego: unha revisión bibliográfica, Sara Porrit Marchena, 2017
  • Variación e cambio na colocación dos pronomes átonos nalgúns complexos verbais do galego, Irene Santos Raña, TFM, 2015
  • Aproximación á variación da reflexividade dalgúns verbos do galego, Iria Muñiz Babarro, TFG, 2015
  • Desenvolvemento dun sistema para a visualización web do Tesouro do Léxico patrimonial galego e portugués, César Osorio Peláez, proxecto fin de carreira codirixido con José Varela Pet (Grao en enxeñería informática, ETSE, 2011
  • Os clíticos de terceira persoa en galego e asturiano, Rosa Mouzo Villar, TIT, 2010
  • Cartografía dos apelidos de Galicia, Ana Isabel Suárez Moreno, proxecto fin de carreira codirixido con J. Ramón Ríos Viqueira (Grao en enxeñería informática, ETSE, 2010
  • Evolución diatópica da gheada no século XX: análise contrastiva dos materiais que ofrece a xeografía lingüística, David Rodríguez Lorenzo, TIT, 2008
  • Estudo dialectolóxico dos nomes as plantas no concello de Brión, Eva Mª Perianes, TIT, 2007

Investigación / Research

Variación lingüística

  • Descrición e análise das variedades do galego
  • Lingua estándar e variedades xeolingüísticas
  • Análise dialectométrica de variedades xeolingüísticas
  • Sistemas de información xeográfica (GIS) e análise xeolingüística / Geographic Information Systems (GIS) and geolinguistic analysis

Sintaxe oracional

  • Construcións causativas / Causative constructions
  • Variación pronominal: acusativo - dativo / Pronominal variation: accusative - dative
  • Sintaxe e orde de palabras / Syntax and word order
  • Evidenciais nas linguas románicas / Evidential markers in Romance Languages

 

Proxectos de investigación / Research projects

  • Variación e cambio nos dominios galego e portugués no século XX (PGC2018-095077-B-C44) Web
  • Contacto e cambio lingüístico en galego. Ministerio de Economía e Competitividade (FFI2015-65208-P)   Web
  • Cambio lingüístico en el gallego actual (FFI2012-33845), MINISTERIO DE ECONOMIA Y COMPETITIVIDAD, 2013-2016. Web
  • DOA
  • Patrimonio léxico da Gallaecia. Web
  • Documentación e análise de datos perceptivos. Web
  • Elaboración y edición de los materiales del Atlas Lingüístico de la Península Ibérica, CSIC, 2009-. Web
  • Cartografía dos apelidos de Galicia (CAG). Web
  • Atlas Lingüístico Galego (ALGa), ILG, 1993-
  • Índices do Atlas Lingüístico Galego, ILG-USC, 2010-

Publicacións / Publications

Selección de publicacións

 

2015-

  1. Sousa, Xulio. 2023. Vitalidad, diversidad y cambio en el léxico del gallego rural del siglo XX.
  2. Sousa, Xulio, Rosa M. Crujeiras & M. J. Ginzo Villlamayor. 2023. Surnames distribution in Galicia: population structure, dialects and history.
  3. Sousa, Xulio. Galician dialects classifications. 2023. Dialectologia, Special Issue.
  4. Sousa, Xulio. 2022. Palabras e comidas no Atlas Lingüístico de la Península Ibérica: a parva e o almorzo. En Vanderci de Andrade Aguilera, Fabiane Cristina Altino & Conceição de Maria Araújo Ramos (eds.), Estudos dialetais brasileiros e europeus: uma homenagem a João Saramago. Vol. 2. 271-290. Campo Grande: Editora UFMS. PDF
    Moutinho, Lurdes de Castro, Alberto Gómez Bautista, Elisa Fernández Rei, Helena Rebelo,  Rosa Lídia Coimbra & Xulio Sousa (eds.). 2022. Estudos en variação lingüística nas línguas românicas 2. Aveiro: UA Editora / Universidade de Aveiro. PDF  
  5. Sousa, Xulio. 2022 El Atlas Lingüístico de la Península Ibérica y el gallego del siglo XX. En Isabel Molina Martos & Pilar García Mouton (eds.), Geolingüística en la península ibérica. 55-70. Madrid: CSIC.
  6. Sousa, Xulio. La investigación geolingüística en Galicia: del siglo XX al siglo XXI. En A. Arejita (ed.). 2021. Aniztasuna: hizkeren berba-mintzoak - Euskaltzaindiaren II. Nazioarteko Dialektologia Biltzarra. Bilbo: Euskaltzaindia. 121-136. PDF
  7. Lago Caamaño, Clara & Xulio Sousa. 2021. Cambio lingüístico y variación en el gallego rural del siglo XX: los perfectos verbales. Dialectologia. Special Issue IX, 285-310. PDF
  8. Sousa, Xulio. 2021. Odres nuevos para vino añejo: la edición digital del Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. En M. Avanzi, N. LoVecchio, A. Millour & A. Thibault (eds.) Nouveaux regards sur la variation dialectale / New Ways of Analyzing Dialectal Variation. Strasbourg: Éditions de Linguistique et de Philologie, 91 – 107.
  9. Sousa, Xulio & María José Ginzo-Villamayor. 2021. Surnames regions and dialectal variation in the Asturian linguistic space. Journal of Linguistic Geography 8(2), 102-114. doi:10.1017/jlg.2020.8 Vínculo
  10. Sousa, Xulio & Francisco Dubert-García. 2020. Measuring language contact in geographical space: Spanish loanwords in Galician. Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik 87(2), 285-306doi.org/10.25162/zdl-2020-0010  Vínculo.
  11. Sousa, Xulio. 2020. Humanidades digitales y geografía lingüística: la edición digital del Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. 139-158. En A. Gallego & Francesc Roca (eds.). 2020. Dialectología digital del español. Anexo de Verba. Santiago de Compostela: USC.
  12. Álvarez Blanco, Rosario, Francisco Dubert García & Xulio Sousa. 2020. Atlas Lingüístico Galego. Volume VII: Léxico. O ser humano II.  Santiago de Compostela - A Coruña: Fundación Barrié / Universidade de Santiago de Compostela. PDF intro, Venda.
  13. Dubert-García, Francisco, Vítor Míguez & Xulio Sousa (eds.). 2020. Variedades lingüísticas en contacto na Península Ibérica. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega. PDF
  14. Sousa, Xulio, Soraya Suárez, Rosa Crujeiras & Laura Calaza. 2020. A GIS-based application for documenting and analysing perceptions about language variation. Dialectologia 24, 177-203. PDF
  15. Sousa, Xulio. 2020. From regional dialects to the standard: Measuring linguistic distance. Languages 5(1), 4. Special Issue. Contemporary Perspectives in Geolinguistics and Dialectology. doi.org/10.3390/languages5010004  Vínculo. Media: [1], [2], [3]
  16. Sousa, Xulio & Marta Negro Romero. 2019. Áreas léxicas e dominios lingüísticos no noroeste peninsular. Madrygal 22, 223-239. PDF
  17. Moutinho, Lurdes de Castro, Alexandre Vieira, Alberto Gómez Bautista, Elisa Fernández Rei, Helena Rebelo, Luís Fernando Pinto Salema, Rosa Lídia Coimbra & Xulio Sousa. 2019. Análise dialectométrica e cartográfica da variação linguística, en L. de Castro Moutinho, R. Lídia Coimbra, E. Fernández Rei, X. Sousa & A. Gómez Bautista (eds.), Estudos en variação lingüística nas línguas românicas. 248-258. Aveiro: UA Editora / Universidade de Aveiro. PDF / EPUB (libro completo)
  18. Sousa, Xulio. 2019. Geonomastics on the web: visualizing surname distributions in a regional space, Xulio Sousa. Artigo. Voprosy onomastiki | Problems of Onomastics 16(3), 212-222. PDF
  19. Sousa, Xulio, Irene Santos Raña, Soraya Suárez Quintas e Laura Calaza Díaz. 2018. Categorización perceptiva das variedades iberorrománicas por parte de universitarios de Galicia. En Atti del XXVIII Congresso internazionale di linguistica e filologia romanza. vol. 2, 1022-1036. PDF.
  20. Sousa, Xulio & Rosario Álvarez. 2017. A investigación sobre a variación lingüística do galego: desde o ALGa ata a actualidade. Labor Histórico 3(1)63-75. PDF
  21. Negri, A., Rosario Álvarez & Xulio Sousa (eds.). 2017. A toponimia em foco: princípios, métodos, enfoques. Número especial de Guavira Letras 25. Web.
  22. Sousa, Xulio. 2017. Alcune riflessioni sulla geonomastica personale. En Elena Papa & Daniela Cacia (eds.): Di nomi e di parole. Studi in onore di Alda Rossebastiano. Quaderni Italiani di RION 8, 387-400. PDF
  23. Sousa, Xulio & David Rodríguez. 2017. Do espazo ó tempo: o cambio lingüístico en galego a partir da xeolingüística. En Xosé Luís Regueira Fernández & Elisa Fernández Rei (eds.). Estudos sobre o cambio lingüístico no galego actual. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega. 241-269. PDF
  24. Sousa, Xulio. 2017. Documenting and mapping geolinguistic variation: the linguistic database of the Atlas Lingüístico Galego. En Iglesias, Aitor & Ensunza, Ariane (eds.), Gotzon Aurrekoetxea lagunarterik hara, 321-336. Bilbao: UPV/EHU.PDF
  25. Sousa, Xulio. 2017. From field notebooks to automatic mapping: the Atlas Lingüístico Galego database, Dialectologia et Geolinguistica 25, 1-22. PDF
  26. Sousa, Xulio. 2017. Aggregate analysis of lexical variation in Galician. En I. Buchstaller & B. Siebenhaar (eds.), Language Variation. European perspectives VI, Amsterdam: John Benjamins, 71-83. Article detailsReferences.
  27. Sousa, Xulio. 2016. A xeolingüística e o estudo da historia da linguas. En A. Rodríguez Guerra (ed.), Lingüística histórica e dialectoloxía: coordenadas do cambio lingüístico, Vigo: Servizo de Publicacións da Universidade de Vigo. 35-52.PDF
  28. Sousa, Xulio & Francisco Dubert García. 2016. On quantitative geolinguistics: an illustration from Galician dialectology, Dialectologia. Special Issue VI, 191-221. PDF
  29. Carrilho, Ernestina & Xulio Sousa. 2016. Aspectos de variação sintáctica no Atlas Lingüístico de la Península Ibérica (ALPI). En Marcello Barbato, Inés Fernández-Ordóñez, Jean-Paul Barbato (eds.). Actes du XXVIIe Congrès international de linguistique et de philologie romanes (Nancy, 15-20 juillet 2013). Section 8 : Linguistique variationnelle, dialectologie et sociolinguistique,  Nancy: ATILF, 67-81. PDF
  30. Dubert, Francisco, Gabriel Rei-Doval & Xulio Sousa (eds.). 2015. En memoria de tanto miragre. Estudos dedicados ó profesor David Mackenzie. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
  31. Sousa, Xulio, Carlota de Benito & Víctor Lara. 2015. Dialectologia. Special issue V. Syntactic variation in western European languages. From the noun phrase to clause structure. PDF introduction.

Outras publicacións

Congresos e seminarios

  • A fragmentación lingüística no norte peninsular: isoglosas, límites e continuidade. II Simposio Internacional Aspectos Lingüísticos del Noroeste Ibérico. Universidad de Oviedo, 17-18 de novembro. 2022.
  • As variedades dialectais do galego á luz dos datos do Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. XXX Congreso Internacional de Lingüística y Filología Románicas (La Laguna), 4-9 de xullo. 2022.
  • From field notebooks to the computer screen: the digital edition of the Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. New Ways of Analyzing Dialectal Variation / Nouveaux regards sur la variation dialectale (Sorbonne Université , Francia), X. Sousa. 2019.
  • Métodos de documentación lingüística e léxico tradicional: á procura de palabras esquecidas. Simposio ILG 2019. Lingua, patrimonio e coñecemento tradicional (Santiago de Compsotela). 2019.
  • Variabilidade onomástica vs variabilidade lingüística: unha visión espacial. María José Ginzo Villamayor,  Rosa Crujeiras Casais e Xulio Sousa. XIV Congreso Galego de Estatística e Investigación de Operacións (Vigo). 2019.
  • Revisión de medidas de isonimia y métodos para la regionalización de los apellidos en la Comunidad Valenciana. María José Ginzo Villamayor, Rosa Crujeiras Casais e Xulio Sousa. XXXVIII Congreso Nacional de Estadística e Investigación Operativa (Valencia). 2019.
  • Surname patterns in Asturias. María José Ginzo Villamayor,  Rosa Crujeiras Casais e Xulio Sousa. 34 International Workshop on Statistical Modelling (Portugal). 2019.
  • Internal and external borders in the Galician domain. Xulio Sousa & Francisco Dubert. International Conference on Language Variation in Europe, ICLaVE 10 (Holanda). 2019.
  • La investigación geolingüística en Galicia: retos y proyectos. Xulio Sousa. Diversidad: vocablos y voces de las variantes lingüísticas - II. Congreso Internacional de Dialectología de Euskaltzaindia (Bilbao). 2019.
  • A representación cartográfica da variación lingüística como método de investigación. Xulio Sousa. Jornadas em Variação e Cartografia Linguística (Portugal). 2018.
  • Contacto e cambio no léxico no galego do século XX. Xulio Sousa. North American Symposium of Galician Studies (Estados Unidos). 2018.
  • El ALPI y el gallego del siglo XX. Xulio Sousa. Coloquio Geolingüística Peninsular: Investigaciones en curso (Madrid). 2018.
  • PDMapping: a web application for processing perceptual dialectology data. Xulio Sousa. Second International Conference on Sociolinguistics (Hungría). 2018.
  • Padróns lingüísticos e variedades dialectais: pluricentrismo e variación interna en galego, portugués e español. Xulio Sousa. XIII Congreso Internacional de Lingüística Xeral (Vigo). 2018.
  • Análise dialectométrica e cartográfica da variação linguística. Xulio Sousa et al. Congresso Internacional em Variação Linguística nas Línguas Românicas (Portugal). 2018.
  • Lexicografía dialectal y humanidades digitales: del atlas lingüístico a la base de datos lexicográfica. Xulio Sousa. X Conferencia Internacional Lingüística (Cuba). 2017.
  • Measuring language contact in geographical space. Xulio Sousa. International Conference on Language Variation in Europ (Málaga). 2017.
  • A Comparison between the Galician Dialects and the Standard Variety. Xulio Sousa & Francisco Dubert. MLA Annual Convention (Estados Unidos). 2017.
  • Humanidades digitales y geografía lingüística. La edición del Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. Xulio Sousa. I Congreso Internacional Humanidades Digitales: Construcciones locales en contextos globales (Argentina). 2016.
  • Áreas léxicas no noroeste peninsular: o corpo humano no Atlas Lingüístico de la Península Ibérica. Xulio Sousa. IVème Congrès International de Dialectologie et de Sociolinguistique (Francia). 2016.
  • Categorización perceptiva das variedades románicas peninsulares por parte de universitarios de Galicia. Xulio Sousa et al. XXVIII Congresso Internazionale di Lingistica e Filologia Romanza (Italia). 2016.
  • Marcadores evidenciais nas linguas romances: o uso de disque e seica en galego. Xulio Sousa. XXVIII Congresso Internazionale di Lingistica e Filologia Romanza (Italia). 2016.
  • Contacto e mudança linguística em galego. Xulio Sousa et al. V Jornadas de Ciências da Linguagem (Portugal). 2016.
  • ¿Onde se fala o estándar? Identificación e percepción da variedade estándar do galego. Xulio Sousa & Soraya Suárez. II North American Symposium of Galician Studies (Estados Unidos). 2016.
  • Do espazo ó tempo: un estudo sobre o cambio lingüístico no galego moderno. Xulio Sousa & David Rodríguez. Simposio ILG 2015. Cambio lingüístico no galego actual (Santiago de Compostela). 2015.
  • A xeolingüística e o estudo da historia das linguas. Xulio Sousa. III Coloquio de Lingüística Histórica (Vigo). 2015.
  • A method for processing perceptual dialectology data, L. Calaza Díaz; S. Suárez Quintas; R. Crujeiras; A. Rodríguez Casal; X. Sousa; J.R. Ríos Viqueira, in ACTAS XII Congreso Galego de Estatística e Investigación de Operacións, 282-291, 2015. PDF
  • Áreas léxicas peninsulares a partir dos materiais do ALPI, XVIIe Congrès International de Linguistique et de Philologie Romanes, Nancy, 15-20/7/2013.
  • Distance in space. Dialects and standard Galician, Methods in dialectology XV, Groningen, 2014. Presentation.
  • Variación en el pronombre sujeto de segunda persona en gallego, Wedisyn 2014, Universidad Autónoma de Madrid, 2014. Presentation
  • On Galician and European Portuguese analytical causatives: Microvariation in causees and beyond, Ernestina Carilho & Xulio Sousa, 7th International Conference on Language variation in Europe (ICLaVE), Tronheim, 26-28/6/2013.
  • Estudo da variación lingüística e dialectoloxía perceptiva, Simposio de dialectoloxía perceptiva, USC, Santiago de Compostela, 17-18 January 2013. Prezi
  • Presentation of the Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués, X.A. Álvarez / X. Sousa, 7th Congress of the International Society for Dialectology and Geolinguistics (SIDG), Viena, 23 July - 28 July 2012.
  • Marcadores evidenciais en portugués do Brasil e galego, II Congresso Internacional de Linguística Histórica, São Paulo, 7-10 February 2012. PDF
  • Nombres y números. Algunos datos sobre frecuencia y distribución geográfica de apellidos gallegos, XXIV ICOS International Congress of Onomastic Sciences, Barcelona, 5-9 September 2011. PDF
  • Spanish loanwords in Galician. A quantitative analysis across the territory, F.Dubert / X. Sousa, Methods in dialectology 14, London (Canada), 2-6 August 2011. PDF
  • Dialect variation and change: the Atlas Lingüístico de la Península Ibérica (ALPI), Workshop on the ALPI, Methods in dialectology 14, London (Canada), 1 August 2011. PDF
  • Syntactic variation in varieties of Western Iberian Romance as seen in the ALPI data, 6th International Conference on Language Variation in Europe (ICLaVE), Freiburg, 29 June - 1 July 2011. PDF
  • Presentación do prototipo e da páxina do Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués: banco de datos e cartografía.  Xulio Sousa Fernández / C. Osorio Peláez. Workshop organizado polo Instituto da Lingua Galega. Santiago de Compostela, 13 e 14 de xuño de 2011.  Seminario.
  • O arquivo e sistematización dos datos léxicos referenciados. Os campos de categoría e clase. Léxico patrimonial: banco de datos e cartografía. Workshop organizado polo Instituto da Lingua Galega. Santiago de Compostela, 13 e 14 de xuño de 2011. Seminario.

Outras actividades

 

Actualizada o 27/03/2023